Het zal niemand verbazen dat de coronamaatregelen van 2020-2022 behoorlijk ontwrichtend zijn geweest voor de taalontwikkeling van kinderen. Op het Child Language Symposium gaf Catherine Davies een keynotelezing over de gevolgen van deze maatregelen voor de taalomgeving en taalontwikkeling van kinderen tijdens de pandemie. In dit stukje vat ik kort de boodschap van deze keynote samen, en vergelijk ik deze met recente inzichten uit Nederland.
De invloed van Covid-19 op de taalomgeving van jonge kinderen
Tijdens haar keynote ging Catherine Davies met name in op de resultaten van een recente ‘scoping review’ van Cecilia Zuniga-Montanez en collega´s. In dit artikel zijn een groot aantal studies uit de periode 2020-2023 samengebracht, met als belangrijkste doel om inzicht te krijgen in de verschillende Covid-gerelateerde factoren die invloed hadden op de (taal)omgeving van kinderen tussen de 0 en 6 jaar oud.
De invloed van de coronamaatregelen op de taalomgeving thuis was veelal positief. Ouders en verzorgers brachten namelijk meer tijd door met hun kinderen. Niet alleen speelden ze meer samen, maar ouders hielden zich ook meer bezig met schoolwerk en lees- en schrijfactiviteiten. Dat is natuurlijk niet helemaal verrassend: door de schoolsluitingen moesten ouders de rol van school soms deels overnemen. Uiteraard nam ook het gebruik van digitale media toe, met name bij de wat oudere kinderen.
Een aantal studies wijst uit dat de thuissituatie verschil maakte voor de taalontwikkeling van kinderen: de woordenschat van kinderen ontwikkelde zich beter bij meer voorleestijd thuis en bij minder passieve schermtijd. Kinderen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status besteedden minder tijd aan lezen tijdens de pandemie vergeleken met leeftijdsgenoten, en juist meer tijd aan televisiekijken of het spelen van videogames. De schoolsluitingen hadden vooral een negatieve impact op de taalontwikkeling van kinderen. Studies laten zien dat kinderen die vaker naar een voorschool op locatie gingen, beter scoorden op taalvaardigheid en geletterdheid dan kinderen die thuisbleven. Online onderwijs was een bron van stress voor onderwijzers en ouders, maar goede communicatie en samenwerking tussen school en thuis bevorderde het leren.
Wat betekende dit voor de taalontwikkeling van kinderen?
Het is natuurlijk lastig om de precieze impact van alle individuele omgevingsfactoren op de taalontwikkeling van kinderen te bepalen. Het algemene beeld uit studies op de korte termijn was echter duidelijk: de coronapandemie en de bijbehorende lockdowns hadden negatieve gevolgen voor de taalontwikkeling van kinderen. Baby’s die tijdens de eerste lockdown werden geboren, lieten bijvoorbeeld minder sterke sociale en communicatieve vaardigheden zien dan baby’s van voor de pandemie. Ook oudere kinderen scoorden lager op het gebied van communicatie, taalbegrip, woordenschat en morfosyntaxis in vergelijking met generaties van voor de pandemie. Ook de schoolrijpheid was lager in kinderen die tijdens de pandemie opgroeiden dan bij generaties ervoor. Deze negatieve gevolgen waren groter voor kinderen uit gezinnen met een lagere sociaaleconomische status, en het is dus belangrijk dat voor deze groepen extra aandacht was.
Wat weten we over de impact in Nederland?
Ook in Nederland weten we steeds beter wat op korte en lange termijn de gevolgen van de coronamaatregelen zijn geweest. Zo verscheen er vorig jaar een uitgebreid rapport gepubliceerd door onderzoekers van de Universiteit Utrecht. Daaruit bleek dat kinderen die in coronatijd peuters waren (2020), een kleinere woordenschat hadden dan peuters in eerdere jaren. Ook baby’s uit coronatijd hadden achterstanden, met name op sociaal-emotioneel gebied. De onderzoekers zagen dat deze achteruitgang minder groot was als ouders meer voorlazen, en schermtijd beperkten. Ook waren achterstanden kleiner als de moeder relatief hoogopgeleid was, waarschijnlijk omdat in die gezinnen meer gelezen wordt. Vergelijkbare negatieve uitkomsten bleken uit rapportages van het Nationaal Cohortonderzoek Onderwijs (NCO). Zij constateerden aanzienlijke leervertragingen op het gebied van begrijpend lezen, rekenen en spelling. De Nederlandse resultaten sluiten dus aan bij de bevindingen van Catherine Davies in haar keynotepresentatie. Er waren op korte termijn grote achterstanden ontstaan, en die waren waarschijnlijk groter bij kinderen met een minder gunstige sociaaleconomische achtergrond.
De vraag is natuurlijk wat de impact op de lange termijn geweest is. Zien we nog steeds negatieve gevolgen van de coronamaatregelen? Het heeft even geduurd, maar vier jaar na de laatste lockdowns zien we eindelijk dat de leergroei van kinderen grotendeels hersteld is. Dat is te lezen in een interview voor het onderwijsblad van de AOB op basis van het meest recente NCO-onderzoek. De meeste kinderen scoren inmiddels weer op pre-pandemisch niveau, afgezien van een kleine achterstand in spelling. Een uitzondering lijkt er te zijn voor kinderen die in 2023-2024 in groep 6 zaten (inmiddels in groep 8). Bij deze groep werd nog een aanzienlijke vertraging in begrijpend lezen vastgesteld. De onderzoekers denken dat dit onder andere dit komt doordat die kinderen te maken kregen met lange schoolsluitingen toen ze in groep 2 en groep 3 zaten. Dat zijn uiteraard behoorlijk vormende jaren voor de vroege geletterdheidsontwikkeling van kinderen.
De laatste bevindingen uit Nederland zijn dus overwegend positief. Corona heeft grote impact gehad op de ontwikkeling en het welzijn van kinderen, maar recente resultaten laten zien dat veel van de negatieve effecten inmiddels zijn afgenomen. Wil je meer weten over de effecten van de coronapandemie op de taalontwikkeling van kinderen? Hieronder vind je links naar artikelen met meer informatie over dit onderwerp.
Meer lezen?
https://acamh.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jcpp.14102
https://www.uu.nl/sites/default/files/Factsheet%20Covid%20Utrecht.pdf