Prof. dr. Elise de Bree (UU) – Thema’s rond dyslexie, technisch lezen en spellen
De verwerving van gesproken taal is essentieel voor het dagelijks functioneren en de verdere (schoolse) ontwikkeling. Datzelfde geldt ook voor de verwerving van geschreven taal. Voor mensen met dyslexie blijft het technisch lezen en spellen ondanks goede instructie een struikelblok. In deze lezing bespreekt Elise thema’s die op dit moment actueel zijn rondom dyslexie. Dit zijn thema’s die in de wetenschap spelen en/of in de onderwijszorgpraktijk leven. Deze thema’s hebben onder andere te maken met noties over wat dyslexie is (en wat niet) en of dyslexie wel bestaat. Ze hebben ook te maken met preventie, signalering van lees-spellingproblemen en diagnostiek van dyslexie, onder andere tijdige signalering, ook bij meertalige kinderen, en de soms gehoorde overtuiging dat iedereen zomaar een dyslexiediagnose kan krijgen. Ook rond de behandeling van dyslexie zijn er verschillende thema’s, zoals de lees-spellingbehandeling zelf, en dan bij kinderen zonder en met bijkomende problematiek, en de rol van psychoeducatie in de behandeling. Tot slot is ook het omgaan met dyslexie op school een belangrijk thema, bijvoorbeeld over de effectiviteit van compenserende en dispenserende middelen. In haar lezing zal Elise deze thema’s in vogelvlucht bespreken.
Elise de Bree is als bijzonder hoogleraar verbonden aan het departement Educatie en Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht. Haar leerstoel, taalontwikkelingsstoornissen in passend onderwijs, is ingesteld door Stichting Koninklijke Auris. Zij voert in het kader van die leerstoel onderzoek uit naar de gesproken en geschreven taalontwikkeling. Elise is bestuurslid van de Stichting Dyslexie Nederland en lid van de wetenschappelijke adviesraad dyslexie van het Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie. Ze is één van de auteurs van het Protocol Dyslexiediagnostiek en Behandeling 3.0 (Tijms et al., 2021).
Prof. dr. Sible Andringa (UvA) – Hoe leer je taal, als je leert lezen?
Als je niet kunt lezen en schrijven, dan is de kans groot dat je niet weet wat een woord is, of dat een letter een klank vertegenwoordigt. Zonder die kennis is het waarschijnlijk veel moeilijker om een tweede taal te leren. We weten dat geletterdheid allerlei cognitieve veranderingen teweegbrengt en we weten ook dat het veel meer moeite kost om een tweede taal te leren als je niet geletterd bent, maar hoe en waarom taalverwerving verandert met geletterdheid is verrassend weinig onderzocht. Dat komt doordat we taalverwervingsprocessen vooral hebben onderzocht in groepen die nog niet kunnen lezen en schrijven (de verwerving van een eerste taal door jonge kinderen), of in groepen die juist al heel goed kunnen lezen en schrijven (de verwerving van een tweede taal door oudere leerders). In deze bijdrage zal ik uiteenzetten wat we weten van de relatie tussen taalverwerving en geletterdheid, en betogen dat we het antwoord op de vraag gesteld in de titel: ‘Hoe leer je een taal als je leert lezen?’ nog niet goed kunnen beantwoorden.
Sible Andringa is werkzaam als hoogleraar didactiek van de tweedetaalverwerving aan de Universiteit van Amsterdam en coördinator van de duale masteropleiding Nederlands als tweede taal en meertaligheid. Daarnaast is hij als vakdidactisch meester lid van het Meesterschapsteam Moderne Vreemde Talen. Hij promoveerde in Groningen op een proefschrift over het belang van expliciete instructie voor tweedetaalverwerving. Daarna werkte hij als postdoc en universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij onderzoek deed naar de ontwikkeling van luistervaardigheid, individuele verschillen in tweedetaalverwerving, en aanvullend onderzoek op zijn proefschrift naar grammaticale ontwikkeling. Een ander belangrijk thema in zijn onderzoek is de positie en ontwikkeling van meertaligheid in het onderwijs. Hij was lange tijd lid van de commissie Staatsexamens Nederlands als tweede taal en werkte als toetsontwikkelaar bij het Expertisecentrum Taal, Onderwijs en Communicatie van de Universiteit Groningen.