Liza van den Bosch (Universiteit Leiden) – Talige diversiteit bij beginnende lezers
Deze sessie zit helaas al vol
Lezen is een van de basisvaardigheden die centraal staan in het onderwijs, maar het begrijpen van geschreven teksten is een complexe vaardigheid waar veel kinderen moeite mee hebben. Dat geldt vaak ook voor kinderen die thuis een andere taal spreken en op school leren lezen in hun tweede taal. Uit onderzoek blijkt dat deze tweede-taallezers gemiddeld genomen lager scoren op begrijpend lezen dan hun eentalige klasgenoten. Er wordt in dergelijke onderzoeken vaak een simpele tweedeling gemaakt tussen eentalige en meertalige kinderen, maar is dat wel terecht gezien de grote talige diversiteit? Bovendien is veel onderzoek naar begrijpend lezen gericht op wat meer ervaren lezers in de bovenbouw van het basisonderwijs en veelal wordt de totstandkoming en de ontwikkeling van tekstbegrip niet in kaart gebracht.
Om tekstbegrip van kinderen met diverse taalachtergronden van meet af aan te bevorderen is het van belang inzicht te hebben in de beginfase van de leesontwikkeling, het leesproces en de factoren die daarbij een rol spelen. Dat is wat centraal stond in mijn onderzoek. In deze presentatie ga ik in op drie studies gericht op de leesprestaties, leesontwikkeling en leesprocessen van beginnende lezers met diverse taalachtergronden. Op basis van de uitkomsten beargumenteer ik waarom het essentieel is om individuele verschillen in taal- en leesvaardigheid van eentalige én meertalige leerlingen in kaart te brengen. Aanvullend daarop geef ik enkele praktische implicaties en concrete handvatten voor onderwijsprofessionals en logopedisten om de taalachtergrond van meertalige leerlingen beter te begrijpen en om ze beter te kunnen ondersteunen.
Joana Duarte (Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit van Amsterdam, NHL Stenden) – Troef of trend? Meertaligheid in het onderwijs – Deze sessie zit helaas al vol
Elke leerkracht krijgt in de praktijk te maken met diversiteit en meertaligheid. Van vreemde talen tot migrantentalen, van regionale, minderheidstalen en streektalen tot straattaal: talige diversiteit is in iedere klas aanwezig. En daarmee ook diversiteit in cultuur, religie, opleiding, geletterdheid, et cetera. Meertalig onderwijs biedt in de praktijk een uitgelezen kans om deze, reeds aanwezige talige en culturele rijkdom in de klas, veel explicieter te benutten in de onderwijspraktijk en tegelijkertijd de kansengelijkheid van kinderen en jongeren te verhogen. Toch gebeurt dat nog niet vaak; het onderwijs is over het algemeen met name gericht op taalvaardigheid in het Nederlands of in (een paar) moderne vreemde talen; het (taal)onderwijs wordt in de praktijk minder ingezet om juist de aanwezige diversiteit in een klas, op een school of in een regio als uitgangspunt te nemen om de kansen op het gebied van meertaligheid te verkennen en kritische reflectie bij leerlingen te stimuleren.
Om meertalige leerlingen, waaronder ook nieuwkomers, kwalitatief hoogwaardig onderwijs te kunnen aanbieden, stelt het Lectoreninitiatief Professionalisering Taalonderwijs Nieuwkomers (LPTN) een inclusieve pedagogisch-didactische benadering voor (Schrijfgroep LPTN, 2017). De voorgestelde benadering belegt zorg voor meertalige leerlingen bij álle professionals in het onderwijs in een schoolbreed, meerjarig beleid, maar ook zeker bij de opleiders van die professionals. In het kader van deze lezing gaan wij met meertalig onderwijs experimenteren, om te voelen hoe het is om een nieuwkomer in de klas te zijn. Wij zullen ook veel voorbeelden van meertalig onderwijs met elkaar bediscussiëren.
Kimberley Mulder (Universiteit van Amsterdam, Vonk) en Marieke Adams (Hogeschool van Amsterdam, Vonk) – De weg naar geletterdheid: hobbels en succesverhalen van volwasseneducatie
Alles begint met taal: dingen begrijpen, voorlezen aan kinderen, zaken zelfstandig regelen en contact hebben met anderen. Voor sommige mensen is het gebruiken van taal niet vanzelfsprekend en maar een lastige drempel op weg naar participatie en zelfstandigheid. In de volwasseneneducatie bij Vonk proberen we laaggeletterden uit de Kop van Noord-Holland te helpen bij het nemen van deze drempel. In onze presentatie lichten we toe wie onze laaggeletterde doelgroep is, hoe we deze doelgroep kunnen bereiken en in de lessen kunnen halen en wat onze didactische aanpak is. We bespreken tegen welke didactische en praktische problemen (“hobbels”) we aanlopen in onze lessen, maar we laten ook zien wat wél werkt. We delen onze succesverhalen op de weg naar geletterdheid.
Rianne van den Berghe (Universiteit Utrecht, Windesheim) – Een meertalige voorleesrobot om thuistalen de klas in te halen
Hoe kun je op een creatieve manier thuistalen van meertalige leerlingen inzetten in het onderwijs? Eén manier is het gebruik van sociale robots! In deze presentatie wordt het Voorleesrobotproject besproken, waarin een voorleesrobot wordt ontworpen en getest die meertalige leerlingen in hun thuistaal op school voorleest. Uit eerder onderzoek is bekend dat de inzet van thuistalen in het onderwijs het leren en welzijn van leerlingen ten goede komt, maar dat dit in de praktijk soms lastig te realiseren is. Leerkrachten kunnen dit bijvoorbeeld lastig vinden als zij zelf de thuistalen van leerlingen niet spreken. Robots kunnen in principe geprogrammeerd worden om alle talen te spreken, waardoor ze mogelijkheden bieden voor onderwijs in de thuistaal. Daarnaast zijn ze een interessante vorm van technologie voor zulk onderwijs vanwege hun fysieke en sociale aanwezigheid en de mogelijkheid tot het maken van spraakondersteunende gebaren. Op dit moment onderzoek ik of meertalige kleuters baat hebben bij preteachingsessies met de voorleesrobot, waarin zij boeken krijgen voorgelezen door de robot in hun thuistaal. Eerste resultaten van dit onderzoek worden gepresenteerd.