Lezingen Schoolsucces

René Berends – ‘Eigenaarschap in het taalonderwijs’

Wil je de presentatie van René inzien? Klik hier.

De afgelopen tijd is veel nagedacht over toekomstgericht (taal)onderwijs. Daarmee is ook het begrip ‘schoolsucces’ in een wat ander daglicht komen te staan. We vragen ons in Nederland af of de school kinderen goed voorbereidt op een rol in een snel veranderende samenleving, of ze op school wel de goeie dingen leren en of de school eigenlijk nog wel een plek is waar kinderen hun talenten en interesses kunnen ontdekken en ontwikkelen. Voor deze drie aspecten is het begrip ‘eigenaarschap’ van essentiële waarde. Kinderen moeten zich ontwikkelen tot zelfverantwoordelijke, zelfsturende volwassenen, die actief deelnemen aan wat Rutte zo mooi de participatiesamenleving noemt. Die vaardigheid in zelfsturing en eigenaarschap over het eigen leven, werken en leren, kan alleen bereikt worden als kinderen op school niet meer voor de juf of de meester, maar voor zichzelf leren werken. Ze kunnen gaan beseffen dat het er niet om gaat ‘het boek’ uit te krijgen of ‘de taak’ af te maken, maar om het behalen van door henzelf gestelde en aanvaarde (schoolse) doelen.
René Berends staat tijdens deze lezing stil bij de vraag hoe ‘eigenaarschap’ van de leerlingen over hun eigen leven, werken en leren er bij het onderwijs in de verschillende taaldomeinen uit kan zien. Daarbij wordt eerst de vraag beantwoord wat de doelen van het toekomstgerichte taalonderwijs zouden moeten zijn, en waar die doelen verschillen van de bestaande kerndoelen en referentieniveaus. Vervolgens wordt aandacht geschonken aan de vraag hoe zelfsturend leren expliciet geïnstrueerd moet worden en hoe dat in de verschillende taaldomeinen te realiseren is.
René Berends is docent Nederlands aan de pabo Deventer van de Saxion Hogeschool en onderzoeker bij het lectoraat Vernieuwingsonderwijs. Hij is (mede-)auteur van een aantal boeken over taaldidactiek, bestuurslid van de Vereniging van Taalspecialisten en lid van de redactie van de tijdschriften DaltonVisie en MeerTaal.  

Maaike Pulles – ‘Dialogisch lezen: samen leren van en met teksten’

Wil je de presentatie van Maaike inzien? Klik hier.

Samenwerken rondom teksten blijkt niet alleen bevorderlijk voor de ontwikkeling van leesvaardigheid, maar ook voor de (gezamenlijke) kennisontwikkeling van kinderen. Onderzoekend leren biedt mogelijkheden om leerlingen in een natuurlijke en functionele context samen bruikbare informatie uit teksten te laten halen. Bij onderzoekend leren zijn teksten immers een belangrijke bron van informatie om antwoord te vinden op onderzoeksvragen; leerlingen halen informatie uit boeken, tijdschriften en natuurlijk van internet. Wanneer zij in (heterogene) groepjes samenwerken, is ook de informatie uit de teksten onderwerp van gesprekken. We spreken dan van dialogisch lezen. Leerlingen praten bijvoorbeeld over welke tekst of tekstfragment bruikbaar is, over moeilijke woorden die ze tegenkomen tijdens het lezen, over de informatie die ze (samen) lezen en hoe ze die informatie kunnen gebruiken voor hun onderzoek. Daarmee ontwikkelen leerlingen niet alleen nieuwe kennis over de onderwerpen waarover ze lezen, maar ontwikkelen ze ook hun taalvaardigheid.
Tijdens deze lezing laat Maaike zien hoe taalontwikkeling en kennisontwikkeling met elkaar verbonden zijn.  Aan de hand van gespreksfragmentjes zien we hoe zwakkere lezers en sterkere lezers samen prachtige leerzame gesprekken kunnen hebben over de inhoud van teksten.
Maaike Pulles is neerlandica en als onderzoeker verbonden aan het Lectoraat Taalgebruik & Leren van de NHL Hogeschool. Zij doet daar onder andere promotieonderzoek naar kennisconstructie in gesprekken rondom teksten bij kinderen in het basisonderwijs. Hiervoor werkte ze onder meer als adviseur en onderzoeker bij het Expertiscentrum Taal, onderwijs en communicatie (Etoc) van de Rijksuniversiteit Groningen en als docent taal bij een lerarenopleiding en Pabo. 

Albert Walsweer & Jan Berenst – ‘Schoolsucces: De rol van klassikale en peer-interactie voor het leren’

Wil je de presentatie van Albert en Jan inzien? Volgt.

De kwaliteit van interactie in de klas lijkt in sterke mate bepalend voor de kwaliteit van het leren. In een eerder onderzoek (Walsweer 2015) is beschreven hoe de interactie tussen leerkracht en leerlingen volgens een aantal min of meer vaste patronen verloopt. De aard van die patronen, of participatiestructuren, bepaalt in hoge mate wat er wel en niet wordt geleerd. De interactie tussen leerkracht en leerlingen blijkt bijvoorbeeld in de meeste gevallen een ‘instructief’ karakter te hebben, terwijl het onderwerp juist veel meer vraagt om een ‘dialogische’ benadering. In deze presentatie wordt ingegaan op de functie van instructieve en dialogische gesprekken voor het (gezamenlijk) construeren van kennis.

De gesprekken tussen leerlingen onderling, dus tijdens het samenwerkend leren, blijken vaak sterk ‘procedureel’ van aard en minder op de ‘inhoud’ van de les georiënteerd te zijn. Dit wordt versterkt wanneer er geen gespreksregels zijn afgesproken in de zin van Dawes, Mercer & Wegerif (2004). Als leerlingen daar wel op zijn georiënteerd, zien we nog steeds veel onderhandelingen die betrekking hebben op procedurele kennis (bijvoorbeeld: de interactie is gericht op het onderling verdelen van taken) en niet op declaratieve kennis (bijvoorbeeld: de interactie is gericht op het kritisch bespreken van een tekst). In beide gevallen vindt er echter wel een vorm van kennisconstructie plaats. In de presentatie zal dat worden gedemonstreerd aan de hand van voorbeelden.
Albert Walsweer studeerde orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte als leerkracht op verschillende scholen in het (speciaal) basisonderwijs en daarna als directeur op een school in Amsterdam en als onderwijsbegeleider. Hij werkt sinds 2000 bij de NHL Hogeschool te Leeuwarden en is daar senior-adviseur (afdeling ECNO), docent in de Master Pedagogiek en onderzoeker bij het lectoraat Taalgebruik & Leren. Hij promoveerde in 2015 in de Faculteit Letteren aan de Rijksuniversiteit Groningen op een etnografische studie, getiteld ‘Ruimte voor leren’ en publiceerde verder over taalgebruikssituaties en professionalisering van leerkrachten, participatie en kennisconstructie, onderwijs in kleine scholen, de rol van het Fries in het onderwijs.
Jan Berenst is sinds 2010 als Lector Taalgebruik & Leren werkzaam aan de Hogeschool Leeuwarden. Tot 2012 werkte hij (ook) als senior onderzoeker en docent in de Letterenfaculteit van de Rijksuniversiteit Groningen, met name op de gebieden van gespreksanalyse en taalgebruiksontwikkeling. Hij publiceerde o.a. over interculturele communicatie, medische interactie, lerarenvergaderingen, relationele communicatie, taalgebruiksontwikkeling van kinderen, tweede taalonderwijs, klasseninteractie en geletterdheid.

Anneke Smits – ‘Taalonderwijs en (kritisch) online lezen: focus op kennis en leesbegrip’
De lezing van Anneke Smits is vol, helaas is aanmelden hiervoor niet meer mogelijk.

Wil je de presentatie van Anneke inzien? Volgt.

We zien wereldwijd een ‘digital divide’. Er ontstaat een scheiding tussen mensen die digitaal geletterd zijn en zij die dat niet zijn. Een gebrek aan digitale geletterdheid kan negatieve consequenties hebben voor het maatschappelijk functioneren. Als we zoeken naar de diepe oorsprong van deze problemen, dan komen we uit bij de lees-, taal- en rekenontwikkeling van leerlingen en bij de verschillen in wat zij op dit vlak vanuit huis hebben meegekregen. In deze lezing wordt uit gegaan van geïntegreerde taal- en kennisontwikkeling als basis voor kritisch en productief internetgebruik. Anneke bespreekt een evidence informed methodiek voor kennisontwikkeling en begrijpend leesonderwijs, die specifiek van belang is voor leerlingen die de (digitale) geletterdheidsboot dreigen te missen. In deze methodiek spelen naast boeken ook relatief moeilijke internetteksten een belangrijke rol. Leerlingen maken daarnaast zelf teksten die binnen een beperkte kring op internet gepubliceerd worden. Doel is om alle leerlingen de kennis- en taalbasis te geven die nodig is om te functioneren in het schoolsysteem en in de (digitale) samenleving.
Anneke Smits (1961) studeerde logopedie in Antwerpen. Daarnaast promoveerde zij in 2012 in de gedragswetenschappen aan de universiteit van Twente. Haar specialisaties zijn leesonderwijs, dyslexie, onderwijsinnovatie en ICT. Zij werkt voor hogeschool Windesheim waar zij als associate lector verbonden is aan het lectoraat Onderwijsinnovatie en ICT. Samen met Erna van Koeven schrijft ze de blog  www.geletterdheidenschoolsucces.blogspot.nl .